اختلال خودآزاری
اختلال خود آزاری چیست؟
خود آزاری یا خود زنی آسیب دیدگی به معنای صدمه زدن به خود است. افرا مبتلا به این اختلال روانی در یک عمل رایج اقدام به بردن بدن خود با شی یا وسیله تیز می کنند. برخی از افراد انگیزه ای برای ایجاد سوختگی، کشیدن مو یا کندن زخم برای جلوگیری از بهبود احساس می کنند. در صدمات شدید گاهی شکسته شدن استخوان نیز دیده می شود. این آزار دادن و یا صدمه زدن به خود نشانه پریشانی عاطفی می باشد.
به طور کلی به انجام روش هایی که سبب درد و رنج به خود می شود، اما فرد از آن لذت می برد، مازوخیسم می گویند. به شخصی که این رفتارهای خطرناک و خودآزاری را انجام می دهد مازوخیست گفته می شود. این عمل به ندرت نشانه‌ای از جنون یا اقدام به خودکشی بشمار می‌رود، اما بیانگر این است که مشکلاتی در فرد وجود دارد که باید به آنها پرداخته شود.
انواع اختلال خودآزاری
بر اساس علت و نوع آسیب هایی که فرد به خود وارد می کند، خودآزاری به سه دسته اصلی تقسیم بندی می شود که عبارتند از:
1- خودآزای احساسی
افراد مبتلا به مازوخیسم احساسی معمولا در تخیلات و ذهن خود صحنه های آزار دیدن و تحقیر شدن را تجسم می کنند. در واقع آن ها با تجسم آزار دیدن، تحقیر شدن، صدمه خوردن از سوی دیگران لذت می برند. این دسته از خودآزاری (مازوخیسم) مازوخیست ها اغلب کمرو هستند و از آشکار شدن انحراف های ذهنی خود خودداری می کنند.
2- مازوخیسم روانی
شاید با افرادی مواجه شده باشید که از سوی محبوب خود مورد آزار شدید قرار می گیرند و شما از ماندن ادامه دار شدن این رابطه به شدت متعجب می شوید. آنها معمولا از آسیب ها و آزارهای روانی و کلامی لذت می برند که به این نوع خودآزاری، مازوخیسم روانی گفته می شود. افراد مبتلا به اختلال معمولا از تحقیر شدن، ناسزا شنیدن، مورد تمسخر واقع شدن و تحقیر شدن لذت می برند. زمانی که این اگر شخص مقابل نیز از یک مشکل روانی رنج ببرد، ممکن است رابطه به شکل ارباب و برده پیش رفته و شخص همیشه در حال اطاعت و فرمان برداری است.
3- مازوخیسم فیزیولوژیکی
مازوخیسم فیزیولوژیکی شدیدترین نوع این بیماری است که آزارهای روانی و کلامی به تنهایی فرد را ارضا نکرده و به دنبال آسیب فیزیکی است. این افراد علاوه بر خودزنی و شکنجه خود از آزار دیدن از سوی دیگران لذت بیشتری می برند. افراد دارای اختلال مازوخیسم فیزیولوژیکی از دیدن خون، پاره شدن یا سوختن پوست احساس شعف می کنند. همچنین، آن ها افرادی را در روابط خود انتخاب می کنند که بیشترین آزار را برسانند، به طوری که هدف آن ها از روابط جنسی دیدن آزارجنسی خود است. به همین علت افراد مبتلا به مازوخیسم یا خود آزاری تمایل زیادی به افراد مبتلا به سادیسم (دیگر آزاری) به ویژه سادیسم جنسی دارند.
علائم و نشانه های اختلال خودآزاری
همان طور که اشاره شد، مهمترین نشانه این اختلال لذت بردن از هر نوع آزار کلامی، روانی و جسمی است که نه تنها زجرآور نیست، بلکه نوعی شعف و احساس لذت در فرد اینجاد می کند. به طور کلی مهمترین علائم بیماری مازوخیسم عبارتند از:
- لذت بردن از فحاشی، ناسزا و آزارهای کلامی
- خود سرزنشی و انتقاد مداوم از خود
- میل شدید به آزار دیدن جسمی و فیزیکی
- منفعل بودن در مقابل شخصی که آسیب می رساند
- تحقیر شدن و مورد تمسخر قرار گرفتن
- آسیب رساندن به خود مانند زخمی کردن یا سوزاندن خود
- داشتن تخیلات مکرر از آزار دیدن خود از سوی دیگران و لذت بردن از این تخیلات
- میل شدید به آزار جنسی و خشونت (مانند بسته شدن دست و پاها) و لذت از رابطه های جنسی اجباری مانند تجاوز
رایج ترین نوع اختلال خودآزاری
رایج ترین نوع آن زخمی کردن و خراشیدن پوست با جسمی تیز است. سوزاندن، شکستن استخوان، فرو کردن جسمی در حلق، تراشیدن موی سر ( کچل کردن ) نوع های دیگری از خود آسیبی هستند.
علائم اختلال خود آزاری
خودآزاری اغلب دراحساساتی عمیق مانند حس ناتوانی، نداشتن گزینه‌ای برای انتخاب یا حس گرفتار بودن ریشه دارد. این اختلال ممکن است از تجربیاتی ناخوشایند در گذشته و رویدادی آسیب زا مانند مورد حمل قرار گرفتن از سوی دیگران ناشی شود.رویدادهای زمان حاضر نیز می‌توانند احساسات قبلی مانند افسردگی را تقویت کنند؛ بویژه، وقتی که زندگی برای فرد بسیار استرس زاست یا بطور مداوم از سوی دیگران مورد انتقاد قرار می‌گیرد و حتی احساس میکند که منزوی شده و حامی یا پشتیبانی ندارد و کسی او را درک نمی‌کند.
علائم خود آسیبی در نوجوانان
افرادی که اقدام به خود آزاری میکنند در پنهان کردن رفتار خود بسیار ماهر میشوند. درست است که جای زخم بر روی دست ها، پاها، ران ها و بازو ها نشانه مهم این اختلال هستند اما بیشتر نشانه های این بیماری در رفتار فرد است که بسیار رفتار ظریف و جزئی هستند که نیازمند توجه اطرافیان است. این رفتار ها شامل موارد زیر است:
- وجود زخم و اسکار های مشکوک
- تمایل به تنهایی و ماندن بیش از اندازه در اتاق
- مالیدن یا خاراندن مداوم یک نقطه از بدن به قصد ایجاد زخم
- صحبت کردن در مورد خود زنی
- پوشیدن لباس های آستین بلند و یقه دار در هوای گرم
- بستن بانداژ دور دست ها و پاها
- اشکال در روابط با افراد
- بیان دروغی برای پنهان کردن دلیل اصلی زخم ها
- پرهیز از شرکت در فعالیت های اجتماعی
پیامد های آزار رساندن به خود
تسکین از بریدن یا آسیب زدن به خود کوتاه مدت است و به سرعت احساسات دیگری مانند شرم و گناه پدیدار می شود. اگرچه مازوخیست ها از آزار خود توسط خود یا دیگران لذت می برند، اما گاهی این افراد خودآزاری خود را پنهان کرده و از فهمیدن این موضوع احساس شرم می کنند.
نگه داشتن راز صدمه زدن به خود دشوار است. شاید شما شرمنده شوید یا شاید فقط فکر کنید که هیچ کس نمی فهمد. اما مخفی کردن اینکه چه کسی هستید و چه چیزهایی را احساس می کنید بار سنگینی است. درنهایت ، رازداری و گناه بر روابط شما با دوستان و اعضای خانواده و نحوه احساس شما نسبت به خود تاثیر می گذارد. اکنون می توان نتیجه گرفت که شخصیت مازوخیست یکی از شخصیت هایی است که به ناچار به خود آسیب می زند و موضوع بیشتر از پذیرش توهین از سوی دیگران برای آنها پیش خواهد رفت. مهمترین عوارض و پیامدهای این اختلال عبارتند از:
- عوارض روانی شدید مانند افسردگی شدید و ناراحتی عصبی
- اختلالات زندگی اجتماعی
- مشکلات مالی زیاد
- گرایش به اعتیاد به مواد مخدر و الکل
- علائم فیزیکی مانند ضربان قلب نامنظم، فشار خون بالا و غیره
هدف بیمار خود آزار
- رهایی از احساسات منفی
- مطمئن نبود از تمایل به مرگ در خود
- فرار موقتی از مشکلات خود
- تنبیه کردن خود و وجود حس تنفر به خود
- تحت تاثیر قرار دادن دیگران
- احساس غیر واقعی کرختی و بی حسی
- کنترل پیدا کردن روی دیگران و رسیدن به خواسته های نا معقول خود با عمل تهدید آسیب وارد کردن به خود
افراد مبتلا به بیماری های روانی
خودآزاری برخی افراد ناشی از وجود یک بیماری روانی است. فرد این عمل را به دلیل احساس نفرت از خود یا روشی برای کنار آمدن با احساسات شدید ناشی از بیماری انجام می دهند.
افراد دارای هر نوع بیماری روانی ممکن است دچار خودآزاری شود، اما افرادی که دچار افکار وسواسی یا اجباری می شوند به طور ویژه ای با این موضوع در ارتباط هستند.
این افراد معمولا دارای اختلال اتزیر هستند:
برای تشخیص و سنجش میزان اختلال وسواس فکری عملی در تست MCMI-3 و تست MMPI-2 شرکت کنید.
- اختلال وسواس فکری عملی
- اختلالات اشتها
- اختلال سوء مصرف مواد
- افسردگی یا اضطراب
یکی دیگر از علت های خودآزاری می تواند تجربه یک تروما در گذشته باشد.
تجربیات آسیب زا یا تروماتیک از جمله سوء استفاده جنسی، خشونت در خانواده یا استرس مزمن نیز در ایجاد طیف وسیعی از احساسات شدید موثر بوده و می توانند از علت دیگر خودآزاری باشند.
اهمیت درمان اختلال خودآزاری
آسیب رساندن به خود با عوارضی بلند مدت یا همیشگی همراه است که به شرح زیر است:
- وارد کردن آسیب های مرگبار و شدید به صورت غیر عمدی
- مبتلا شدن به بیماری عفونی جدید به دلیل وجود زخم های باز در بدن یا استفاده از ابزار های آلوده
- تشدید بیماری و پیچیده شدن شرایط
- احساس شرم، گناه و اعتماد به نفس پایین
روش های درمان خود آزار
روان درمانی: به فرد در شناسایی احساسات و افکار منفی محرک آسیب رساندن به خود کمک میکند.
رفتار درمانی دیالکتیکی؛ نوعی درمان فردی یا گروهی است که به فرد راه های چگونه تحمل سختی را یاد میدهد و مهارت های جدید سازگار ماندن را بیاموزند.
درمان خودآزاری
برای درمان علائم و آسیب های خودآزاری راه های متفاوتی وجود دارد و نحوه درمان در افراد مختلف، متفاوت است.
معمولا ترکیبی از موارد زیر را در نظر گرفته می شوند:
- درمان بیماری هایی که همزمان رخ می دهند از جمله اختلال خوردن
- مصرف دارو برای کاهش علائم ناراحت کننده از جمله افکار مسابقه ای (Racing thoughts)
- روان درمانی
- انتخاب درمان مناسب به شدت علائم خودآزاری و جدی بودن آسیب به خود وابسته است.
- درصورتی علائم و آسیب های خودآزاری جدی باشند یا به صورت مکرر تکرار شوند احتمالا فرد به بستری شدن در یک بیمارستان روانپزشکی نیاز دارد.
- یکی دیگر از روش های موثر شرکت در یک برنامه درمانی روزانه است که در طول روز مراقبت های پزشکی دریافت شده و شب می توان به خانه برگشت.
- برخی افراد نیز می توانند از درمان های سرپایی که شامل بستری شدن نیست استفاده کنند.
با استفاده از انواع مختلف تراپی های زیر می توان به افراد دارای علائم خودآزاری کمک کرد:
- یادگیری مهارت های جدید برای کنار آمدن
- شناسایی علت های خودآزاری
- یادگیری مدیریت احساسات به روشی سالم
- پردازش حوادث و احساسات سخت
روش کمک به افراد دارای افکار خودآزاری
یکی از بخش های مهم برای بهبود افراد مبتلا به خودآزاری، دریافت پشتیبانی از متخصص و عزیزان است.
درصورتی که متوجه شدید فردی دارای خودآزاری است اقدامات زیر را انجام دهید:
- رفع نگرانی های فوری: در این زمان اولویت با کاهش یا پیشگیری از بروز آسیب است. در صورتی که آسیب جدی باشد، سم مصرف شده باشد یا خون قابل توجهی از دست رفته باشد باید با اورژانس تماس گرفت یا به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کرد.
- ابزار عشق و حمایت: توجه داشته باشید در این شرایط هرگز فرد را سرزنش نکنید زیرا عصبانیت یا سرزنش احساس گناه و شرم او را بیشتر می کند. همیشه به یاد داشته باشید که افرادی که خودآزاری می کنند درد زیادی دارند. بنابراین سعی کنید به جای رفتار بر روی خود فرد تمرکز کنید.
به آنها گوش بدهید: به فرد فرصت دهید تا احساسات و تجربیات خود را به طور کامل توضیح بدهد. اما برای این مسئله عجله ای نداشته باشید و اجازه دهید آمادگی صحبت کردن را داشته باشد. در هنگام صحبت کردن نیز اعتبار احساسات و تجربیات آنها را تصدیق کنید.
به نقش خودآزاری بپردازید: پرهیز از صحبت در مورد خودآزاری باعث بیشتر شدن ننگ آن خواهد شد. در عوض تایید کنید که آسیب به خود می تواند به کنار آمدن با شرایط دشوار کمک کند اما مکانیسم های کنار آمدن سالم تر و بهتری نیز وجود دارند.
کمک به تهیه یک برنامه: در صورتی که فرد به توقف خودآزاری تمایل داشته اما نحوه کنار آمدن با احساسات خود را نمی داند، با استفاده از مواردی که در بالا به آنها اشاره شد به او کمک کنید تا فهرستی از روش های جایگزین برای مقابله با احساسات شدید خود آماده کند.
تشویق آنها به مراجعه به یک متخصص بهداشت روان: در تراپی برای افراد فضایی ایجاد می شود تا درباره احساسات خود صحبت کرده و یاد بگیرند تا آنها را در یک محیط امن مدیریت کنند. در صورتی که فرد به مراجعه به متخصص تمایل دارد اما احساس می کند که عصبی است می توانید با تنظیم قرار ملاقات، تامین حمل و نقل یا همراهی آنها در جلسه به او کمک کنید.
صبور باشید: بیشتر اوقات این رفتار بلافاصله متوقف نخواهند شد. احتمالا یادگیری روش های دیگر برای مدیریت احساسات زمانبر هستند پس صبور باشید.
توجه داشتید زمانی که فردی اقدام به خودآزاری می کند، احتمالا دوستان و خانواده او نیز به حمایت نیاز دارند.
برای تشخیص و سنجش اختلال خودآزاری یا مازوخیسم در تست MCMI شرکت کنید.