شبکه های اجتماعی چه تاثیری بر سلامت روان دارند؟
تحقیقات زیادی ارتباط بین شبکه های اجتماعی و سلامت روان را مورد مطالعه قرار دادند. همه آنها به نتیجه یکسان رسیده اند. استفاده کمتر شبکههای اجتماعی به معنی سلامت روان بهتر است.
برای مثال تعداد زیادی از مطالعات نشان می دهند درصد افسردگی در افرادی که کمتر از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند، سه برابر کمتر از کسانی است که به طور مداوم در این شبکه ها حضور دارند. تحقیق دیگری نشان می دهد جوانانی که بیش از دو ساعت در روز از این شبکه ها استفاده می کنند، از سلامت روان متوسط یا ضعیفی در مقایسه با دیگران برخوردارند.
به همین ترتیب مطالعه دیگری بر روی تاثیر شبکه های اجتماعی بر سلامت روان نشان می دهد علائم افسردگی و اضطراب در افرادی که میزان استفاده از شبکه های اجتماعی را به یک ساعت در روز یا کمتر تغییر داده‌اند، کمتر از گروه کنترل بوده است.
شبکههای اجتماعی و تاثیر آن بر روان افراد
در حالی که همه‌ی ما از گذراندن زمان در شبکههای اجتماعی و دنیای اینترنت لذت می‌بریم، استفاده‌ی بیش‌ازحد از آن نیز می‌تواند به ایجاد احساس اضطراب، افسردگی، انزوا و … در ما دامن بزند.
انسان موجودی اجتماعی است. ما برای پیشرفت در زندگی به همراهی دیگران نیاز داریم و قدرت ارتباطات ما تاثیر زیادی بر سلامت روان و شادی ما دارد. ارتباط اجتماعی با دیگران، می‌تواند تاثیراتی بسیاری بر ما داشته باشد، از جمله:
- کاهش دادن استرس، اضطراب و افسردگی
- ایجاد خود-ارزشمندی، راحتی و شادی در ما
- جلوگیری از تنهایی جلوگیری
- افزایش طول عمر
از سوی دیگر، فقدان ارتباطات اجتماعی قوی می‌تواند خطری جدی برای سلامت روحی و روانی شما باشد. از این‌رو، در دنیای امروز بسیاری از ما برای یافتن و برقراری ارتباط با یکدیگر، به شبکههای اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر، اسنپ‌چت، تلگرام، یوتیوب و اینستاگرام متکی هستیم. در حالی که هر کدام مزایای خود را دارند مهم است که به خاطر داشته باشید که رسانههای اجتماعی هرگز نمی‌توانند جایگزین ارتباطات انسانی واقعی شوند. برای فعال شدن هورمون‌هایی که استرس را از بین می‌برند و شما را شادتر، سالم‌تر و مثبت‌تر می‌کنند، نیاز به تماس حضوری با دیگران است. علی‌رغم آن‌که فناوری‌های موجود برای نزدیک‌تر کردن مردم طراحی شده است، صرف زمان بیش‌ازحد در شبکههای اجتماعی می‌تواند در شما احساس تنهایی و گوشه‌گیری بیشتری ایجاد کرده و مشکلات بهداشت روان مانند اضطراب و افسردگی را تشدید کند.
اگر زمان زیادی را در شبکههای اجتماعی می‌گذرانید و احساس غم، نارضایتی، سرخوردگی یا تنهایی بر زندگی شما تاثیر می‌گذارد، ممکن است زمان آن فرا رسیده باشد که عادات آنلاین خود را دوباره بررسی کرده و تعادل سالم‌تری برقرار کنید.
تاثیرات منفی استفاده بی‌رویه از شبکههای مجازی
از آنجا که این فناوری نسبتاً جدید است تحقیقات کمی برای تعیین پیامدهای طولانی‌مدت، خوب یا بد استفاده از رسانههای اجتماعی وجود دارد. با این حال، مطالعات متعدد ارتباط قوی بین رسانههای اجتماعی و افزایش خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب، تنهایی، خودآزاری و حتی افکار خودکشی را بیان می‌کند.
1. احساس عدم رضایت از زندگی و ظاهر خودتان
اگر شما بدانید که تصاویر به اشتراک گذاشته‌شده در شبکههای اجتماعی، فیلتر و یا دستکاری شده‌اند، باز هم این تصاویر می‌توانند در مورد ظاهر و یا نوع و شرایط زندگی‌تان نوعی احساس ناامنی و ناامیدی ایجاد کنند. به‌طور مثال، همه ما می‌دانیم که افراد بیشتر نکات و اتفاقات مثبت زندگی خود را در شبکههای اجتماعی با دیگران به اشتراک می‌گذارند و به ندرت نکات منفی و احساسات ناخوشایند خود را در این فضا علنی می‌کنند اما باز هم هنگام نگاه کردن به جنبه‌های خوشایند زندگی اطرافیان در این بستر، ممکن است احساس حسادت، خشم، مقایسه و یا حسرت در ما ایجاد شود و سلامت روان‌مان را به خطر بیندازد.
2. ایجاد ترس از دست دادن
به نظر می‌رسد سایت‌هایی مانند فیسبوک، اینستاگرام و … افرادی را که زندگی مرفه‌تر و بی‌دغدغه‌تری دارند، بیشتر از بقیه سرگرم می‌کند. این گروه از افراد ممکن است در اثر استفاده‌ی بیش از اندازه و اشتراک‌گذاری زیاد زندگی و فعالیت‌های خود ترس از دست دادن را بیشتر تجربه کرده و عزت‌نفس آنها به مرور کاهش یابد. در نتیجه، در اثر اضطراب تمایل به فعالیت بیشتر در شبکههای اجتماعی پیدا می‌کنند و همیشه در هر موقعیتی در حال چک کردن بازخوردها، کامنت‌ها و نقطه‌نظرات دیگران هستند.
3. ایجاد انزوا در افراد
شما ممکن است در اثر استفاده از شبکههای اجتماعی احساس کنید با افراد زیادی در ارتباط هستید و هر زمان که اینترنت خود را روشن کرده و وارد این شبکه‌ها می‌شوید احساس تنهایی نمی‌کنید. اما تحقیقات نشان داده است تکیه بیش‌ازحد به روابط در این فضا به جای ارتباطات واقعی و عینی احساس انزوا را بسیار بیشتر خواهد کرد و گوشه‌گیری و اجتناب از موقعیت‌ها و ارتباطات واقعی را موجب می‌شود.
4. افسردگی و اضطراب
انسان‌ها برای داشتن سلامت روان و نشاط نیاز به داشتن ارتباط‌های رودررو و واقعی داشته و احتیاج دارند ساعاتی در روز را با این تعاملات ملموس سپری کنند. خلق‌وخوی افراد و احساسات و هیجانات آنها، تنها در بستر واقعی تعاملات است که به شکل درست‌تری بیان شده و ابراز می‌شوند. اختلالات خلقی، اضطراب و افسردگی نیز می‌توانند در اثر نبودن در جمع‌های واقعی، عدم وجود ارتباط موثر و ملموس و نیز همدلی با دیگران، در افراد به‌وجود بیایند و سلامت روان را تحث‌تاثیر قرار دهند.
5. مزاحمتهای سایبری
حدود 10 درصد از نوجوانان گزارش می‌دهند که در رسانههای اجتماعی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند و بسیاری از کاربران دیگر نیز در معرض اظهارات توهین‌آمیز هستند. شبکههای اجتماعی مانند توییتر و اینستاگرام می‌توانند بسترهای مهمی برای انتشار شایعات، دروغ‌ها و سوءاستفاده‌های مخرب باشند که می‌توانند زخم‌های عاطفی پایداری به جا بگذارند.
ارتباط استفاده از شبکههای اجتماعی و افسردگی
مطالعات گسترده‌ی روانشناسان در سراسر جهان، خبر از ارتباط مستقیم افسردگی و تنهایی با استفاده‌ی بیش از اندازه از شبکههای اجتماعی می‌دهد. پژوهشگران در این زمینه اظهار داشته‌اند که استفاده‌ی متعادل از شبکههای اجتماعی احتمال ابتلا به افسردگی را پایین می‌اورد و بر عکس. سپری کردن زمان‌های طولانی در شبکههای اجتماعی و اعتیاد پیدا کردن به این محیط، قطعاً عوارض بسیار منفی و عمیقی را بر سلامت روان می‌گذارد و شاید مهم‌ترین آن افسردگی باشد.
ایجاد فضای مقایسه‌ای و به‌وجود آمدن احساسات ناخوشایند مانند اضطراب و تمایل به انزوا و بعضاً خشم نسبت به سطح کیفیت و رفاه زندگی خود فرد رفته‌رفته ناامیدی و کرختی را به‌وجود می‌آورد و در عمل شخص را از زندگی واقعی دور خواهد ساخت.
کاهش انگیزه در افراد در اثر استفاده‌ی نامتعادل از شبکههای اجتماعی، احساسات منفی را شکل می‌دهد که در اثر آن فرد تصور می‌کند، در مقایسه با دیگران دستاوردی برای عرضه ندارد و از ترس قضاوت دیگران در این پلتفرم، سعی می‌کند خود واقعی‌اش را انکار کرده و به پیروی از دیگران بپردازد. در نتیجه، استفاده از آنها نه تنها رشد و پیشرفتی را در فرد به‌وجود نمی‌آورد، بلکه انرژی روانی او را نیز هدر خواهد داد.
کسانی که به علت استفاده‌ی بی‌رویه از شبکههای اجتماعی دچار نشانه‌های افسردگی هستند اغلب از نداشتن خواب باکیفیت، تغذیه سالم و ارتباطات واقعی و موثر خبر می‌دهند و این عوامل نیز به مرور آنها را از اهداف و علایق‌شان دور کرده و گوشه‌گیری و یاس را برای‌شان به ارمغان آورده است.
وابستگی به دنیای مجازی و شبکههای اجتماعی، افراد را بر واکنش‌ها و نظرات دیگران متمرکز می‌کند و فرد به جای تمرکز بر برنامه‌ها و اهداف خودش که متناسب با امکانات و شرایطش می‌باشد، حالات روحی خود را به این شبکه‌ها گره می‌زند و در نهایت افسردگی و اضطراب شدید را تجربه خواهد کرد.
تاثیرات منفی شبکههای اجتماعی بر سلامت روان
- کاهش احساسات مثبت
- متن‌گرایی
- کاهش تمرکز و توجه
- کاهش تحرک و فعالیت‌های بدنی
- کم‌حوصلگی و پرخاشگری
- انزوا
- ایجاد تفکر مقایسه‌ای
- کاهش اعتمادبه‌نفس
- عدم توجه به خود و خودشناسی
- فراراز تنهایی
- مشکل در ایجاد ارتباط در دنیای واقعی
- فاصله گرفتن از خانواده و دوستان
خودمحوری ناسالم:
به اشتراک‌گذاری‌های بیش‌ازحد در شبکههای اجتماعی می‌تواند تمام افکار شما را به خودمحوری ناسالم معطوف کند و ارتباطات شما با واقعیت را در طولانی‌مدت تحت‌تاثیر قرار دهد.
استفاده غیر فعال از شبکه های اجتماعی
استفاده از شبکههای اجتماعی به دو شکل فعال و غیرفعال تقسیم می شود. استفاده غیر فعال به حالتی اطلاق می‌شود که در آن فرد، بدون هیچ واکنشی مانند لایک یا کامنت و ارسال پست، تنها نظاره گر پست های دیگران است. تحقیقات نشان می دهند این شکل از استفاده می تواند نرخ حسادت، اضطراب و خشم را در افراد افزایش دهد.
کاربران شبکه های اجتماعی تلاش می کنند خود و زندگی شان را به طور غیر واقعی اصلاح کرده و تصویر بهتری از خود ارائه دهند. این تصویر اصلاح شده از زندگی می تواند باعث مقایسه ناسالم اجتماعی شود. برای مثال فرد به این نتیجه می رسد که زندگی او به اندازه دیگران هیجان انگیز، شاد و لذت بخش نیست. این احساس می تواند در طولانی مدت به عزت نفس و اعتماد به نفس فرد خدشه وارد کرده و اضطراب او را افزایش دهد.
استفاده فعال از شبکه های اجتماعی
تاثیر شبکه های اجتماعی بر سلامت روان افراد فعال در این شبکه ها چیست؟
در سوی دیگر، افرادی قرار دارند که به طور منظم ویدیو، عکس، استوری و کامنت هایی از خود منتشر می کنند. این رفتار نیز می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی و اضطراب باشد، چرا که حاکی از نیاز به دریافت تایید و تحسین دیگران است که از آن به تایید طلبی افراطی یاد می شود.
مطالعات نشان می دهند نرخ خودانگاره، رضایت از ظاهر و سبک زندگی در این افراد پایین تر است. به علاوه تحقیقات نشان می دهند تلاش بیش از حد برای ارائه نسخه های غیر واقعی از زندگی فشار روانی زیادی به فرد وارد می کند. از سوی دیگر اگر به اندازه کافی در دریافت تایید دیگران در قالب لایک و کامنت موفق عمل نکند، دچار احساس نفرت از خویشتن می شود.
راههای کاهش صدمات روحی در اثر استفاده از شبکههای اجتماعی
بر اساس یک نظرسنجی جدید از انجمن روانپزشکان آمریکا، بیش از یک سوم بزرگسالان آمریکایی رسانههای اجتماعی را برای سلامت روان مضر می‌دانند. براساس این نظرسنجی، فقط 5 درصد رسانههای اجتماعی را برای سلامت روان خود مثبت می‌دانند و 45 درصد دیگر می‌گویند که هم اثرات مثبت و هم منفی دارد. 2/3 پاسخ‌دهندگان این نظرسنجی معتقدند که استفاده از رسانههای اجتماعی با انزوای اجتماعی و تنهایی ارتباط دارد. تحقیقات گسترده‌ای وجود دارد که استفاده از رسانههای اجتماعی را با افسردگی مرتبط می‌کند و مطالعات دیگر آن را با حسادت، کاهش عزت‌نفس و اضطراب اجتماعی مرتبط کرده‌اند.
1. زمان و مکان استفاده از شبکههای اجتماعی را محدود کنید
استفاده از رسانههای اجتماعی می‌تواند ارتباطات شخصی را مختل کرده و با آنها تداخل داشته باشد. اگر اعلان‌های رسانههای اجتماعی شما در ساعاتی از روز خاموش باشد و یا تلفن شما در زمان‌های مشخصی مانند شب‌ها روی حالت هواپیما باشد، بهتر با افراد زندگی خود ارتباط خواهید داشت. متعهد شوید که رسانههای اجتماعی را در هنگام صرف غذا با خانواده و دوستان و هنگام بازی با کودکان یا صحبت با شریک خود بررسی نکنید. اطمینان حاصل کنید که رسانههای اجتماعی در کار دخالت نمی‌کند و شما را از پروژه‌های سخت و گفت‌وگو با همکاران منحرف نمی‌کند. به‌طور خاص، تلفن یا رایانه خود را در اتاق خواب نگه ندارید چون این کار خواب شما را مختل خواهد ساخت.
2. فاصله گرفتن از شبکههای اجتماعی چند وقت یک‌بار
به‌طور منظم چند روز استراحت و فاصله از شبکههای اجتماعی را برنامه‌ریزی کنید. چندین مطالعه نشان داده است که حتی یک وقفه پنج روزه یا یک هفته‌ای از فیسبوک، اینستاگرام و … می‌تواند منجر به کاهش استرس و رضایت بیشتر از زندگی شود. تحقیقات نشان داده استفاده از فیسبوک، اینستاگرام و اسنپ چت تنها 10 دقیقه در روز به مدت سه هفته باعث کاهش تنهایی و افسردگی می‌شود. ممکن است در ابتدا دشوار باشد، اما رفته‌رفته می‌توانید با تمرین، این عادت را جایگزین استفاده‌ی هر روزه از شبکههای اجتماعی کنید.
3. افزایش دادن توجه‌آگاهی نسبت به خود و برنامه‌های روزانه و حالات روحی‌تان
در زمان استفاده از شبکههای اجتماعی و یا قبل و بعد از آن، سعی کنید بر روی احساسات و هیجاناتی که تجربه میکنید متمرکز شده و جنس آنها را بشناسید. اکثر افراد و کاربران شبکههای اجتماعی گزارش داده‌اند که در اثر استفاده‌ی بی‌رویه از شبکههای اجتماعی، احساسات خوشایندی را تجربه نمی‌کنند و از برنامه‌های روزانه‌شان و همین‌طور تمرکز بر خود غافل می‌شوند. بنابراین بهتر است علت استفاده از شبکههای اجتماعی را برای خود روشن کنید تا با هدف مشخص از این فضا بهره ببرید و از برنامه‌های شخصی خود در دنیای واقعی دور نشوید.
4. با احتیاط به رسانههای اجتماعی نزدیک شوید، بپرس چرا
در دنیای امروز اکثر محتوای تولیدشده و خبرهای موجود در بستر شبکههای اجتماعی، با بازخوردهای منفی و گاهاً نگران‌کننده همراه است. بنابراین، پیشنهاد می‌شود زمان استفاده از این فضا احتیاط کرده و نسبت به خوراکی که به ذهن خود می‌دهید، آگاه باشید؛ چراکه این حجم زیاد از اطلاعات در طولانی‌مدت سلامت روان شما را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
5. نتخاب آگاهانه صفحات و افرادی که آنها را دنبال میکنید
با گذشت زمان، شما احتمالاً بسیاری از دوستان و مخاطبین آنلاین و هم چنین افراد و سازمان‌هایی را که دنبال میکنید، جمع‌آوری کرده‌اید. برخی از مطالب هنوز برای شما جالب است، اما بسیاری از آنها ممکن است خسته‌کننده، آزاردهنده، خشم‌آور یا بدتر باشند. اکنون زمان لغو دنبال کردن، قطع یا پنهان کردن مخاطبین است. اکثریت قریب به اتفاق متوجه نمی‌شوند که زندگی در این صورت برای آن بهتر خواهد شد. یک مطالعه اخیراً نشان داد که اطلاعات مربوط به زندگی دوستان فیسبوک نسبت به سایر محتواهای فیسبوک بر مردم تاثیر منفی می‌گذارد. افرادی که رسانههای اجتماعی آنها شامل داستان‌های الهام‌بخش بود، قدردانی، نشاط و انگیزه را تجربه کردند. هرس برخی از دوستان و افزودن چند سایت و یا صفحه انگیزشی یا شادی‌آور به احتمال زیاد اثرات منفی رسانههای اجتماعی را کاهش می‌دهد.
6. رسانه های اجتماعی را جایگزین زندگی واقعی نکنید
استفاده از فیسبوک، اینستاگرام و … برای اطلاع از دوستان و اقوام به عنوان یک تفریح و یا دادن بازخورد مناسب خوب است، به شرطی که با گذر ماه‌ها از دیدار غافل نشوید. توییت کردن با یک همکار می‌تواند جذاب و سرگرم‌کننده باشد، اما مطمئن شوید که این تعاملات جایگزین صحبت رودررو نمی‌شود. وقتی از روی اندیشه و آگاهانه از رسانههای اجتماعی استفاده شود، این پلتفرم‌ها می‌توانند یک افزودنی مفید برای زندگی اجتماعی شما باشند، اما در نظر داشته باشید که فقط یک فرد واقعی و ارتباط واقعی او با شما در صورتی که روبه‌روی شما نشسته است، می‌تواند نیاز اساسی شما را به عنوان یک انسان با تمایلات اجتماعی برای ارتباط و تعلق برآورده کند.
چرا اینستاگرام بدترین شبکه اجتماعی برای سلامت روان است؟
اخیرا مطالعه ای در کشور انگلستان بر روی پنج شبکه اجتماعی انجام گرفت. در این مطالعه، یوتیوب بالاترین امتیاز را برای سلامت روان و ایجاد احساس خوب در کاربر دریافت کرد. از این نظر، دومین شبکه اجتماعی توییتر و پس از آن فیس بوک و اسنپ چت قرار دارند. در انتهای این لیست، اینستاگرام قرار داراینستاگرام با لقب بدترین شبکه اجتماعی برای سلامت روان انتخاب شده است و عواملی مانند به هم زدن کیفیت خواب، احساس منفی گرایی و افسردگی و افزایش حس خشک و عصبانیت از سوی کاربران به آن نسبت داده شد.
کاربران عنوان کرده اند که در اینستاگرام برخی از پست ها غیر واقعی هستند. این باعث شده است که آنها نسبت به کل جهان و انسان ها احساس نامطمئن داشته باشند و نتوانند حقیقت را از دروغ تشخیص دهند. به علاوه، تصاویر خوب و زیبا در اینستاگرام عزت نفس آنها را پایین می آورد.
در این تحقیق مشخص شد با توجه به عکس و پست‌های مختلفی که اتفاقاً بسیاری از آنها با انجام فتوشاپ، ادیت و فیلترهای عکسی مختلف به زیباترین حد خود رسیده اند، اعتماد به نفس بسیاری از افراد خصوصاً خانم‌ها به اندازه ای کاهش پیدا می کند که دیگر احساس زیبایی و جذاب بودن نمی کنند و به دنبال روش های مختلفی برای زیباتر شدن هستند.
سخن اخر
شبکههای اجتماعی ابزارهای قدرتمندی هستند که می‌توانند در صورت استفاده صحیح، مزایای فراوانی به ارمغان بیاورند. با این حال، استفاده افراطی از آنها می‌تواند اثرات منفی مخربی بر سلامت روان انسان داشته باشد.
با آگاهی از این تاثیرات و به کارگیری راهکارهای مناسب، می‌توانیم از شبکههای اجتماعی به طور سالم و مفید استفاده کرده و از مزایای آن بهره‌مند شویم
- سلامت روان شما از هر چیزی مهم‌تر است.
- شما سزاوار شادکامی و آرامش هستید.
- اگر در استفاده از شبکههای اجتماعی با مشکل مواجه هستید، تنها نیستید.
- افراد زیادی هستند که می‌توانند به شما کمک کنند.
- از سلامت روان خود مراقبت کنید!