تروما (ضربه روحی و روانی) نتیجه رویدادهای ناراحتکننده و استرسزایی است که احساس امنیت شما را از بین میبرد و باعث میشود احساس خطر و درماندگی کنید. ترومای روانی میتواند شما را درگیر احساسات ناراحتکننده، خاطرات و اضطراب کند، احساساتی که از بین نمیروند. همچنین میتواند باعث بیحسی، قطع ارتباط و عدم اعتماد به دیگران شود.
اگر درگیر این احساسات هستید باید نسبت به درمان آن اقدام کنید. مراجعه به روانشناس اولین قدم برای درمان تروما خواهد بود. در این مطلب از دکترتو با ترومای روحی آشنا میشویم و در آخر هم بهترین روانشناسان برای درمان تروما را به شما معرفی خواهیم کرد.
هر موقعیتی که شما را تحت فشار قرار دهد و منزوی کند، میتواند منجر به ترومای روحی شود، حتی اگر صدمه جسمی نداشته باشد. در ترومای روحی شرایط فیزیکی آسیبزابودن یک رویداد را تعیین نمیکند، بلکه تجربه احساسی و ذهنی شما از آن رویداد اهمیت دارد. هرچه احساس ترس و درماندگی بیشتری داشته باشید، بیشتر دچار آسیب میشوید.
اصطلاح تروما درواقع از یک واژه یونانی به معنی زخم نشات گرفت استه و آن را میتوان به عنوان آسیب روانی درک کرد. اگر مکانیسمهای محافظتی روانی در اثر یک تجربه آسیبزا اتفاق بیوفتد، تروما میتواند رخ دهد. رویدادهایی مانند تصادفات جدی، بیماریها و بلایای طبیعی، تجاوزها، خشونت روانی و جسمی، خشونتهای جنسی و همچنین تجربیات تلخ از دستدادن عموماً آسیبزا هستند.
به طور عامیانه، اصطلاح تروما اغلب در رابطه با انواع حوادث دردناک استفاده میشود تا نشان دهد که آن حادثه فشار روانی خاصی برای شخص مربوطه داشته است.
در سیستمهای طبقهبندی پزشکی ( ICD-10 و DSM-IV ) که برای ارزیابی حرفهای شکایات روانشناختی استفاده میشوند، این اصطلاح بسیار دقیقتر تعریف شده است و فقط شامل رویدادهایی میشود که:
به طور عینی یک تهدید استثنایی یا بزرگ، شبیه به فاجعه (ICD-10) که شامل مرگ واقعی، صدمات جسمی یا تهدیدی برای سلامت جسمی خود یا دیگران (DSM-IV) هستند.
اتفاقی که بهطور ذهنی تقریباً در همه موارد ناامیدی ایجاد میکند (ICD-10) یا با ترس شدید، درماندگی یا وحشت همراه است.
حوادثی که به عنوان آسیبزا تلقی میشوند، میتوانند تقریباً در همه افراد یک شوک عاطفی عمیق ایجاد کنند و منجر به واکنش بیشازحد سیستم استرس بیولوژیکی ذاتی شوند. یعنی یک ضربه نه تنها از نظر روحی، بلکه از نظر جسمی هم تاثیر میگذارد. طغیان مغز بهعنوان بخشی از واکنش شدید استرس مانع از پردازش مناسب آنچه فرد تجربه کرده است میشود، در نتیجه فرد نمیتواند طبق معمول تجربیاتش را در ذهن خود هضم کند و از آن فاصله بگیرد.
تروما که یک واژه یونانی به معنی زخم و ضربه است گاهی اوقات برای ضربه های جسمی هم کاربرد دارد. ترومای جسمی ممکن است منجر به زخم، شکستگی استخوان یا آسیب اندام داخلی شود. اغلب افرادی که ضربه جسمی را تجربه می کنند، ممکن است به دلیل شوک ناشی از آسیب غیرمنتظره هم دچار مشکلات ترومای روحی شوند.
آسیب های روحی ناشی از نیروهای مختلف خارج از بدن ایجاد میشوند، که میتوانند به صورت خفیف یا شدید باشند. ضربه ناگهانی شامل سقوط و تصادفات جادهای می شود. ضربه فیزیکی یک آسیب جدی به بدن است. دو نوع اصلی ضربه فیزیکی عبارتاند از:
تروما بلانت (ضربه شدید): هنگامی که یک جسم یا نیرو به بدن وارد می شود، اغلب منجر به ضربه مغزی، بریدگیهای عمیق یا شکستگی استخوانها میشود.
ترومای نافذ: هنگامی که یک جسم پوست یا بدن را سوراخ میکند، معمولاً یک زخم باز ایجاد میکند.
مولتی تروما چیست؟
ترومای چندگانه به معنای داشتن چندین جراحت جدی در اثر زمین خوردن، حمله یا تصادف است. این صدمات میتواند باعث خونریزی شدید یا شکستن استخوانهای بزرگ شود. ممکن است شامل آسیب به مغز یا اندامهایی مانند ریه یا طحال باشد.
ضربه ناگهانی یا شدید به سر میتواند مغز را تکان دهد. هنگامی که ضربهای به سر یا بدن باعث حرکت یا پیچ خوردن مغز در جمجمه میشود، میتواند به سلولهای مغز آسیب برساند یا تغییرات شیمیایی ایجاد کند و فرد دچار فراموشی شود. به این ضربه مغزی گفته میشود که نوعی خفیف از آسیب مغزی است.
ترومای روحی میتواند دلایل گستردهای داشته باشد ازجمله:
حوادث ناگهانی مانند تصادف، جراحت یا حمله خشونت آمیز، به ویژه اگر در کودکی به صورت غیرمنتظره اتفاق افتاده باشد.
استرس مداوم و بی وقفه، مانند زندگی در محله ای جنایتکار، مقابله با بیماری تهدید کننده زندگی یا تجربه حوادث ناگوار که به طور مکرر رخ می دهد، مانند قلدری، خشونت خانگی یا بی توجهی در دوران کودکی.
دلایلی که معمولاً نادیده گرفته میشوند، مانند جراحی (به ویژه در 3 سال اول زندگی)، مرگ ناگهانی یکی از نزدیکان، قطع رابطه مهم یا تجربه تحقیرآمیز یا ناامیدکننده، به ویژه اگر فردی عمداً ظالم باشد.
کنار آمدن با آسیبهای یک بلای طبیعی یا دست ساز میتواند چالشهای منحصر به فردی را ایجاد کند حتی اگر شما مستقیماً در این رویداد شرکت نداشته باشید. در واقع، بعید است که هر یک از ما قربانی مستقیم حمله تروریستی، سقوط هواپیما یا تیراندازی جمعی باشیم، ولی همه ما مرتباً توسط تصاویر هولناک در رسانههای اجتماعی و منابع خبری افرادی که بمباران میشوند، بمباران میشویم. مشاهده مکرر این تصاویر میتواند بر سیستم عصبی شما غلبه کرده و استرس آسیب زا ایجاد کند. علت ترومای روحی هرچه که باشد چه دیروز باشد و چه سالها پیش اتفاق افتاده باشد، میتوانید تغییرات درمانی را ایجاد کرده و به زندگی خود ادامه دهید.
همه ما به طرق مختلف به تروما واکنش نشان میدهیم و طیف گستردهای از واکنشهای جسمی و احساسی را تجربه میکنیم. هیچ راه درست یا غلطی برای فکر کردن، احساس کردن یا پاسخ دادن وجود ندارد، بنابراین واکنشهای خود یا دیگران را قضاوت نکنید. پاسخهای شما واکنشهای عادی به رویدادهای غیر عادی است.
علائم ضربه از خفیف تا شدید متغیر است. عوامل زیادی تعیین میکنند که چگونه یک رویداد آسیب زا بر فرد تاثیر میگذارد. علائم روانی و روحی تروما عبارتاند از:
ضربه حاد: این ناشی از یک رویداد تنش زا یا خطرناک است.
ترومای مزمن: این ناشی از قرار گرفتن مکرر و طولانی مدت در برابر رویدادهای بسیار استرس زا است. به عنوان مثال میتوان موارد کودک آزاری، قلدری یا خشونت خانگی را نام برد.
ترومای پیچیده: این ناشی از قرار گرفتن در معرض چندین رویداد آسیب زا است.
ترومای ثانویه یا ترومای جانبی: شکل دیگری از ضربه است. در این نوع ضربه روحی، فرد علائم تروما را از طریق تماس نزدیک با فردی که یک رویداد آسیب زا را تجربه کرده است، نشان میدهد.
اعضای خانواده، متخصصان بهداشت روانی و سایر افرادی که از کسانی که یک رویداد آسیب زا را تجربه کردهاند مراقبت میکنند، در معرض آسیبهای جانبی قرار دارند. علائم اغلب نشان دهنده علائم PTSD است.
همه کسانی که یک رویداد استرس زا را تجربه می کنند دچار تروما نمی شوند. انواع مختلفی از تروما نیز وجود دارد. برخی از افراد علائمی را نشان میدهند که پس از چند هفته برطرف می شوند، درحالی که برخی دیگر آثار طولانی مدت تری خواهند داشت.
با درمان، افراد میتوانند علت اصلی آسیب را برطرف کرده و راههای سازندهای برای مدیریت علائم خود بیابند. با این حال، یک فرد ممکن است تروما (ضربه روحی) را در واکنش به هر رویدادی که از نظر جسمی یا احساسی تهدید کننده یا مضر میداند، تجربه کند .
یک فرد آسیب دیده میتواند طیف وسیعی از احساسات را هم بلافاصله پس از رویداد و هم در دراز مدت احساس کند. آنها ممکن است احساس خستگی، درماندگی، شوک کننده یا در پردازش تجربیات خود دچار مشکل شوند. تروما همچنین می تواند علائم جسمی ایجاد کند.
تروما می تواند تاثیرات طولانی مدت بر سلامت فرد داشته باشد. اگر علائم همچنان ادامه داشته باشد و از شدت آن کاسته نشود، می تواند نشان دهد که این تروما به یک اختلال در سلامت روان تبدیل شده است که اختلال استرس پس از سانحه ( PTSD ) نامیده میشود .
تروما گاهی اوقات میتواند مستقیماً باعث ایجاد مشکلات روانی شود یا شما را در برابر ایجاد آنها آسیب پذیرتر کند. این یکی از علل بالقوه همه مشکلات بهداشت روانی است. به سختی میتوان تشخیص داد که کدام مشکل در اثر تروما ایجاد شده است.
برخی از شرایط نیز به عنوان نتیجه مستقیم روانزخم شناخته میشوند، از جمله اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال پیچیده استرس پس از سانحه (PTSD پیچیده) .
چه یک حادثه آسیب زا شامل مرگ شود یا نشود، شما به عنوان یک بازمانده باید با از دست دادن احساس امنیت خود، حداقل موقت، کنار بیایید. واکنش طبیعی به این فقدان، اندوه است. مانند افرادی که عزیز خود را از دست دادهاند، شما نیز باید در غم و اندوه زندگی کنید. نکات زیر میتواند به شما در کنار آمدن با احساس غم، بهبودی از آسیب و ادامه زندگی کمک کند.
تروما تعادل طبیعی بدن شما را مختل میکند و شما را در حالت بیش از حد ترس، منجمد میکند.
ورزش و حرکت علاوه بر سوزاندن آدرنالین و ترشح اندورفین میتواند به ترمیم سیستم عصبی شما کمک کند.
سعی کنید در بیشتر روزها 30 دقیقه یا بیشتر ورزش کنید. یا اگر راحت تر است، سه ورزش 10 دقیقهای در روز به همان اندازه خوب است.
ورزشهایی که موزون هستند و دستها و پاهای شما را درگیر می کند؛ مانند راه رفتن، دویدن، شنا، بسکتبال یا حتی رقصیدن، بهترین کار را میکند.
به جای تمرکز بر افکار خود یا حواس پرتی خود هنگام تمرین، واقعاً بر بدن خود و احساس آن هنگام حرکت تمرکز کنید. به احساس برخورد پاها با زمین، به عنوان مثال: به تنفس یا احساس بازدم خود بر روی پوست خود توجه کنید. صخره نوردی، بوکس، تمرین با وزنه یا هنرهای رزمی میتواند این کار را آسان کند. به هر حال، شما باید در حین این فعالیتها روی حرکات بدن خود تمرکز کنید تا از آسیب جلوگیری کنید.
به دنبال یک تروما، ممکن است بخواهید از دیگران جدا شوید، اما انزوا فقط اوضاع را بدتر میکند. ارتباط رودررو با دیگران به بهبود شما کمک میکند، بنابراین سعی کنید روابط خود را حفظ کرده و از گذراندن وقت زیاد در تنهایی خودداری کنید.
لازم نیست در مورد ضربه روحی (تروما) صحبت کنید. ارتباط با دیگران نیازی به صحبت در مورد ضربه ندارد. در حقیقت، برای برخی افراد، این میتواند اوضاع را بدتر کند. آسایش ناشی از احساس تعامل و پذیرفته شدن توسط دیگران است.
در حالی که مجبور نیستید در مورد تروما صحبت کنید، مهم این است که شخصی را داشته باشید که احساسات خود را رو در رو با او در میان بگذارید، کسی که بدون قضاوت در مورد شما به دقت گوش دهد. به یکی از اعضای معتمد خانواده، دوست، مشاور یا روحانی مراجعه کنید.
حتی اگر شما آن را دوست ندارید. فعالیتهای عادی را با افراد دیگر انجام دهید، فعالیتهایی که هیچ ارتباطی با تجربه آسیب زا ندارند. با دوستان قدیمی دوباره ارتباط برقرار کنید. اگر از روابطی که قبلاً برای شما مهم بود عقب نشینی کرده اید، سعی کنید دوباره ارتباط برقرار کنید.
ارتباط با دیگران که با مشکلات مشابه روبرو هستند میتواند به کاهش احساس انزوا کمک کند و شنیدن نحوه برخورد دیگران میتواند به شما در بهبودی شما الهام بخش باشد.
اگر به تنهایی یا دور از خانواده و دوستان زندگی میکنید، مهم است که با دوستان جدید ارتباط برقرار کنید. با افرادی که علایق مشابه شما دارند ملاقات کنید، ارتباط با انجمن فارغ التحصیلان، یا برقراری ارتباط با همسایگان یا همکاران کاری میتواند بسیار موثر باشد. حتی میتوانید در کلاس های مختلف شرکت کنید یا به یک باشگاه بپیوندید.
مهم نیست که چقدر آشفته، مضطرب یا خارج از کنترل هستید، مهم است بدانید که میتوانید سیستم برانگیختگی خود را تغییر داده و خود را آرام کنید. نه تنها به تسکین اضطراب ناشی از تروما کمک میکند، بلکه احساس کنترل بیشتری نیز ایجاد میکند.
اگر احساس گیجی یا ناراحتی میکنید، تمرین تنفس آگاهانه راهی سریع برای آرامش خود است. به سادگی 60 نفس بکشید و توجه خود را بر روی هر بازدم خود متمرکز کنید.
آیا یک منظره، بو یا مزه خاص به سرعت باعث آرامش شما میشود؟ یا شاید نوازش حیوانات یا گوش دادن به موسیقی به شما آرامش میدهد؟ هر کس کمی متفاوت به ورودی حسی پاسخ میدهد، بنابراین با تکنیکهای مختلف تسکین سریع استرس آزمایش کنید تا آنچه را که برای شما مناسب است پیدا کنید.
داشتن بدن سالم می تواند توانایی شما را برای مقابله با استرس ناشی از ضربه روحی افزایش دهد.
پس از یک تجربه آسیبزا، نگرانی یا ترس ممکن است الگوهای خواب شما را مختل کند. اما کمبود خواب با کاهش کیفیت خواب میتواند علائم ضربه را تشدید کرده و حفظ تعادل احساسی را دشوار کند. هر روز سر ساعت مشخصی بخوابید و بیدار شوید و هر شب 7 تا 9 ساعت بخوابید.
از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنید. استفاده از آنها میتواند علائم تروما را بدتر کند و احساس افسردگی، اضطراب و انزوا را افزایش دهد.
خوردن وعدههای غذایی کوچک و متعادل در طول روز به شما کمک میکند تا انرژی خود را بالا نگه دارید و تغییرات خلقی را به حداقل برسانید. از غذاهای شیرین و سرخ کرده خودداری کنید و مقدار زیادی چربی امگا 3 مانند ماهی قزل آلا، گردو، سویا و دانههای کتان بخورید تا روحیه شما تقویت شود.
از تکنیکهای آرام سازی مانند مدیتیشن، یوگا یا تمرینات تنفس عمیق استفاده کنید. زمانی را برای فعالیتهایی برنامه ریزی کنید که شادی شما را به ارمغان میآورد مانند سرگرمیهای مورد علاقه شما.
به منظور بهبودی از آسیبهای روانی و عاطفی، باید احساسات و خاطرات ناخوشایندی را که مدتها از آنها اجتناب کردهاید برطرف کنید، انرژی خفه شده «مبارزه یا فرار» را تخلیه کنید، تنظیم احساسات قوی را یاد بگیرید و توانایی خود را بازسازی کنید. برای اعتماد به دیگران، متخصص تروما ممکن است از انواع روشهای درمانی مختلف در درمان شما استفاده کند.
تجربه سوماتیک (Somatic experiencing): تجربه جسمانی بر احساسات جسمانی تمرکز دارد تا افکار و خاطرات مربوط به حادثه آسیب زا. در تجربه سوماتیک با تمرکز روی آنچه در بدن شما اتفاق میافتد، میتوانید از طریق لرزش، گریه انرژی ناشی از تروما را آزاد کنید.
درمان شناختی – رفتاری (Cognitive-behavioral therapy): درمان شناختی-رفتاری به شما کمک میکند تا افکار و احساسات خود را در مورد یک ضربه پردازش و ارزیابی کنید.
EMDR روش حساسیت زدایی و پردازش دوباره حرکات چشم (EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing)): شامل عناصری از درمان شناختی رفتاری با حرکات چشم یا سایر اشکال تحریک موزون است که میتواند خاطرات آسیب زا را فریز کند.
هنگامی که یکی از عزیزان دچار آسیب روحی شده است، حمایت شما میتواند نقش مهمی در بهبود او ایفا کند. برای حمایت از عزیانتان و کمک به بهبود شرایط آنها کارهای زیر را انجام دهید.
بهبودی ناشی از تروما زمان میبرد. برای بهبودی صبور باشید و به یاد داشته باشید که پاسخ هر کس به ضربه متفاوت است. عکس العمل او را در برابر پاسخ شما یا دیگران قضاوت نکنید.
برای کمک به عزیزانتان در بازگشت به روال عادی، پشتیبانی عملی ارائه دهید. این ممکن است به معنای کمک در انجام کارهای خانه باشد یا فقط برای صحبت یا گوشدادن در دسترس او باشید.
شخص مورد علاقه خود را تحت فشار قرار ندهید اما اگر میخواهد صحبت کند در دسترس باشید. برخی از بازماندگان تروما به سختی میتوانند در مورد آنچه اتفاق افتاده صحبت کنند. عزیز خود را مجبور نکنید که صحبت کند، اما به او بگویید که اگر میخواهد صحبت کند، آنجا هستید یا اگر نمیخواهد در آنجا بمانید.
به او کمک کنید تا معاشرت کند و آرامش پیدا کند. آنها را تشویق کنید تا در تمرینات بدنی شرکت کنند. به دنبال دوستانی برای او باشید و سرگرمیها و سایر فعالیتهایی را که برایشان لذت بخش است را دنبال کنید. با هم به کلاس تناسب اندام بروید یا با دوستان خود یک روز ناهار منظم تعیین کنید.
عزیز شما ممکن است عصبانی، تحریکپذیر، گوشهگیر یا از نظر احساسی دور شود. به یاد داشته باشید که این یک نتیجه تروما است و ممکن است هیچ ربطی به شما یا رابطه شما نداشته باشد.
برای کمک به بهبودی کودک از آسیب، مهم است که آشکارا با او ارتباط برقرار کنید. به آنها اطمینان دهید که احساس ترس یا ناراحتی طبیعی است. همچنین ممکن است فرزند شما به دنبال نشانههایی در مورد نحوه پاسخ به ضربه باشد، بنابراین به او اجازه دهید با علائم خود در جهت مثبت برخورد کنید.
استرس هر فشاری است که زندگی برای ما به ارمغان می آورد و میتواند تعادل ما را بر هم بزند. تجربیات آسیبزا همیشه استرسزا هستند، اما عوامل استرسزا همیشه آسیبزا نیستند. به همین ترتیب، استرس همیشه مضر نیست در حالی که آسیب روحی تقریبا همیشه مضر است.
از اینکه تا انتهای مقاله همراه ما بودید متشکریم! اتفاقات ناگواری که همواره در اطراف ما درحال وقوع هستند اجتناب ناپذیرند و هرکدام از آنها میتواند تجربه تلخ و سنگینی به همراه داشته باشد. مساله مهم درباره این اتفاقات ناگوار، نحوه رویارویی و ایجاد آمادگی ذهنی درباره آنهاست زیرا ممکن است برای هرکدام از ما اتفاق بیوفتد مثل از دست دادن عزیزان یا تصادفات و جراحات جبران ناپذیر پس از آن. سعی کنید روحیه خود را برای رویارویی با تجربیات تلخ تقویت کنید چرا که ضعف روحیه باعث طولانی شدن دوره درمان تروما میشود و حتی امکان دارد ترومای شما تبدیل به PTSD شود که علائم و درمان آن سختتر از ترمای روحی است.
یکی از بهترین راهها در مواجهه با تروما، کمکگرفتن از افراد متخصص یعنی روانشناس است. برای پیداکردن یک دکتر روانشناس خوب میتوانید به وبسایت دکترتو مراجعه کنید. در دکترتو علاوه بر آشنایی با بهترین روانشناسها میتوانید بهصورت آنلاین نوبت بگیرید و یا حتی از مشاوره آنلاین و یا تلفنی با روانشناسان استفاده کنید.