اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یه اختلال جدی در مغزه که نحوه تفکر فرد، اعمال، بیان احساسات و همچنین درک واقعیت فرد رو دچار صدمه میکنه. افراد مبتلا به این اختلال ( که حادترین و ناتوان کننده ترین نوع بیماری های روانی حساب میشه) در اجتماع (محیط کاری و مدرسه) و دربرقراری روابط اجتماعی غالبا دچار مشکل هستن. اسکیزوفرنی شخص رو وحشت زده کرده و از حالت طبیعی رفتاری خارج می کنه. این بیماری تا آخر عمر با فرد مبتلا همراهه و متاسفانه قابل درمان نیست اما میشه با راه های مناسبی این بیماری رو کنترل کرد. درمان و کنترل اسکیزوفرنی به کمک روانپزشک یا روانشناس ممکن است.
برخلاف باور عامه، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دچار تعدد شخصیت نیستن. اسکیزوفرنی یه نوع جنونه، یعنی یه نوع بیماری روانی که در اثر اون شخص نمیتونه تفاوت واقعیت و تخیل رو تشخیص بده. در مواقعی از زمان افردی که دچار این اختلال هستن ارتباط خودشون با واقعیت رو از دست میدن و جهان برای اونا به صورت آشفته بازاری از صدها تصویر و صدا تبدیل میشه.
اخلاق و طرز رفتار این دسته از بیمارا ممکنه بسیار مشکوک و حتی ترسناک باشه. به تغییرات ناگهانی در شخصیت و رفتار این بیمارا که در مواقع عدم تشخیص واقعیت و خیال رخ میده “اختلال روانی (psychotic episode)” میگن. شدت این بیماری در هرشخص نسبت به دیگری متفاوته.
چرا ما از کلمه اسکیزوفرنی استفاده می کنیم؟
اسکیزوفرنی کلمه ایست که اکثر مردم آنرا با خشونت و اختلالات رفتاری مرتبط می دانند. رسانه های خبری هم مرتب از این کلمه به این نحو استفاده می کنند که البته اینگونه برداشتی کاملا غیر عادلانه و غیر واقعی است. اکثر مردم از اینکه به آنها بگویند اسکیزوفرنی دارند، احساس بسیار ناخوشایندی پیدا میکنند.
ما از این کلمه استفاده می کنیم به این خاطر که به نظر می رسد کلمه بهتری برای بیان این رفتار وجود ندارد با این وجود اگر شما استفاده از این کلمه را مناسب نمی دانید، بهر حال امیدواریم مطالب این مقاله برای شما مفید باشد.
نشانه ها و علائم بیماری اسکیزوفرنی
بیمارای مبتلا به اسکیزوفرنی دنیای درونی و طرز رفتار و اخلاقشان به طور ویژه ای تغییر پیدا میکنه که احتمالا بصورت یکی ازموارد زیر هست:
- گوشه گیری اجتماعی
- زوال شخصیت (یه حس غیرواقعی، مبهم و در حالت رویا بودن)، که بعضی مواقع با اضطراب شدید همراه میشه.
- کاهش اشتها
- هذیان
- توهم (شنیدن یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند)
- احساس کنترل شدن توسط نیروهای خارجی
- حرفای نامربوط
معمولا افراد مبتلا به اسکیزوفرنی فاقد هرگونه نشانه خارجی مبنی بر بیماربودن فرد هستن. در مواردی که بیماری شدید شده و آشکارتر میشه، شخص دچار رفتارهای عجیب و غریب می شه. بعنوان مثال ممکنه خودش رو با آلومینیوم بپوشونه چرا که فکر میکنه با این کار از انتشار افکار و ورود امواج مخرب به مغزش جلوگیری می کنه.
رفتار افراد اسکیزوفرن بسته به شدت بیماری بسیار متفاوته. در مراحل فعال، ممکنه جملات غیرمنطقی رو به هم ربط بده یا با خشم کنترل نشده و یا خشونت در برابر تهدید واکنش نشان بده. در مراحل نسبتا منفعل بیماری، به نوعی دچار فقدان شخصیت، کم تحرکی و کاهش عواطف و احساسات میشه (به این حالت اصطلاحا flat affect میگن). افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکنه هر از گاهی دچار این قبیل افراط و تفریط ها بشن و رفتار اونا همیشه قابل پیش بینی نیست.
برای شناخت بهتر اسکیزوفرنی، در اغلب موارد از مفهوم “خوشه ی علائم” استفاده میشه. منظور از این اصطلاح اینه که بیمارای اسکیزوفرن رو میتونیم باتوجه به علائم (نشانه های) گروه بندی شده در لیست زیر دسته بندی کنیم :
- علائم مثبت : شنیدن صداها و اشیای مشکوک، احساس اینکه تحت نظارت دائمی هستن، هذیان یا ساختن کلمات بدون معنی )واژه های جدید (
- علائم منفی (deficit) : گوشه گیری (انزوا) از محیط اجتماعی، دشواری در بیان احساسات (در موارد شدید از آن بعنوان blunted affectنام برده میشه)، دشواری در مراقبت از خود، عدم توانایی در احساس لذت بردن.
این نشانه ها منجر به صدمات و اختلالات شدیدی شده و گاها با تنبلی اشتباه گرفته میشه. - نشانه های آموزشی (cognitive) : اشکال در توجه نمودن و پردازش اطلاعات، درک محیط و به خاطرسپردن وظایف و کارهای ساده
- علائم عاطفی (Affective or mood ) : افسردگی، مهم ترین عامل در ارتباط با اقدام به خودکشی دربیشتر افراد مبتلا به این بیماری به حساب میاد. در این رابطه میتونیم به اضطراب هم اشاره کنیم که یا مستقیما نتیجه روان پریشی (psychosis) هست و یا در طول psychotic episode به وجود می آد و بعد از اون از بین می ره. تعاریف مفید در فهم اسکیزوفرنی شامل موارد زیر است:
- جنون (Psychosis): به از دست دادن ارتباط با واقعیت جنون میگن. در طول این مرحله، فرد می تونه هذیان یا توهمات برجسته ای رو تجربه کنه بطوریکه نسبت به عملکرد خودش آگاهی نداشته و برخی از مسائلی که مطرح می کنه یا باور داره واقعیت خارجی نداره. جنون یکی از ویژگی های برجسته اسکیزوفرنیه، اما این ویژگی تنها در این بیماری به طور خاص صدق نمیکنه.
- اسکیزوئید (Schizoid) : این اصطلاح برای توصیف نوعی اختلال شخصیت به کار میره که به واسطه این اختلال شخص تقریبا هیچگونه علاقه ای به شرکت در فعالیتهای اجتماعی نداشته و از طرف دیگه در روابط بین فردی هم طیف محدودی از احساسات خودش رو بروز می ده. اسکیزوئید از نظر برقراری روابط اجتماعی شخصو سرد و گوشه گیر جلوه میده.
- اسکیزوتایپی (Schizotypal): نوعی اختلال شخصیتیه که مشخصه های اصلی اون عبارتن از:
ناراحتی حاد در روابط نزدیک و اختلال در ادراک، عقاید و رفتارهای عجیب و غریب .اغلب افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال “عجیب و غریب و غیر عادی” خوانده میشن و دلیلش، رفتارها و اعتقادات غیر معمولیه که در این افراد دیده می شه. - خیال و تجسم (Hallucinations): بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی قادر به درک وقایع یا اتفاقاتی هست که تنها در دنیای او واقعیت خارجی داره. این موارد می تونه در قالب موجوداتی بکار بره که بیمار اعتقاد داره این موجودات دارای حس بینایی، شنوایی، چشایی یا لامسه هستنه. این توهمات هیچکدوم واقعیت خارجی ندارن و در واقع ذهن فرد بیمار او رو فریب می ده.
- توهم (Illusion): اشتباه ادراکی نسبت به مسایلیه که ما به ازای خارجی دارن. بعنوان مثال در توهم دیداری شخص با دیدن یه سایه اون رو به اشتباه یه آدم درنظر میگیره. توهم ( Illusion ) و خیال و تجسم ( Hallucinations ) بعضی وقتا باهم اشتباه گرفته میشن.
- هذیان(Delusion): فردی که به این عارضه دچاره علیرغم اینکه نسبت به اشتباه بودن موضوعی اطمینان داره بازهم اعتقاد شدیدی نسبت به اون موضوع داره. بعنوان مثال زمانی که بیمار به همراه سایرین در حال گوش دادن به رادیو هست اصرار داره که رادیو در حال ارسال یک پیغام سری مبنی بر تهاجم قریب الوقوع بیگانگانه. و این در حالیه که خبری که تمام افراد حاضر در اتاق در همان لحظه شنیده اند تعمیرات صورت گرفته بر روی جاده های منطقه بوده.
برای شناخت اختلالات روانشناختی همچون اسکیزوفرنی در تست MMPI2 شرکت کنید برای شرکت در آزمون MMPI-2 کلیک کنید
انواع اسکیزوفرنی
Paranoid-type schizophrenia :
شاخصه اصلی این نوع از اسکیزوفرنی هذیان و توهمات شنواییه اما عملکرد عقلانی، فکری و بیان احساسات فرد نسبتا طبیعیه. هذیان های مرتبط با این بیماری غالبا به این صورته که فرد ادعا میکنه ناعادلانه مورد آزار و اذیت قرارگرفته و یا خودش رو شخص دیگه ای (یک آدم معروف ) معرفی میکنه.
بیمارایی که دچار این نوع از اسکیزوفرنی هستن حالتای مختلفی از خشم، سردی، اضطراب و منطقی بودن رو از خودشون بروز میدن.
Disorganized-type schizophrenia:
نوع مکالمات و آداب معاشرت افراد مبتلا به این بیماری آشفته و نابسامانه و به سختی میشه حرفهای اونا رو فهمید. عملکرد این افراد در تعاملات احساسی به شکلیه که نامناسب و گاها مبالغه آمیز به حساب میاد.
این دسته از بیمارا ممکنه با عوض شدن رنگ چراغ های راهنمایی و رانندگی و یا حتی موضوعاتی که هیچ ربطی به حرف یا کاری که مشغولش هستن نداره، به خنده بیفتن. این رفتارای ناگهانی و نابسامان میتونه فعالیتهای روزانه بیمار مثل حمام کردن، لباس پوشیدن و تهیه غذا رو هم دچار مشکل کنه.
Catatonic-type schizophrenia:
اختلالات حرکتی بارزترین نشانه این نوع از اسکیزوفرنیه. این دسته از بیمارا یا خودشون رو کاملا بی حرکت نگه میدارن یا اینکه از در و دیوار بالا میرن. بعضی مواقع این بیمارا ساعتها لب از لب باز نمیکنن و یا کاملا برعکس، تمام گفته های شما رو عینا تکرار میکنن و بی جهت شروع به انجام فعالیت میکنن. هرکدام از این فعالیت ها بیمار رو در معرض خطرات جدی قرار میده چراکه باعث اختلال در توانایی فرد در مراقبت از خودش میشه.
Undifferentiated-type schizophrenia:
برای این دسته از بیمارا نمیشه هیچ ویژگی خاصی بیان کرد چراکه نشانه ها و علایم این بیمارا کم و بیش با نشانه ها و علایم دسته هایی که تا الان بررسی شد مطابقت میکنه اما این تطابق به گونه ای نیست که بشه بیمار رو در دسته خاصی قرار داد.
Residual-type schizophrenia:
شامل افرادی میشه که حداقل یک بار در گذشته دچار اپیزود اسکیزوفرنی شدن و با اینکه در حال حاضر فاقد هرگونه علایم مثبت بیماری هستن ( علایم مثبت مانند : هذیان، توهم، گفتار و رفتار آشفته ) اما برخی از نشانه های منفی هنوز در فرد قابل رویته که میشه به این نشانه ها اشاره کرد :
عدم تمایل به گسترش روابط جدید، ابراز احساسات نامناسب، کم حرفی، بی انگیزگی و دشواری درلذت بردن. این حالت میتونه در حالت گذار از اپیزود تمام عیار به بهبودی کامل بیمار منجر شه یا اینکه فرد برای سال ها بدون هیچ گونه افزایش علایم به زندگی ادامه بده.