اختلال شخصیت وابسته ویژگی ها و نشانه اختلال شخصیت وابسته
اختلال شخصیت وابسته
اختلال شخصیت وابسته نیز مانند دیگر اختلالات شخصیتی نوعی اختلال روانی است که ویژگی اصلی آن الگوی رفتاری تکرارشونده در تمامی جنبه‌های زندگی غیرقابل انعطاف است. در این اختلال بیمار برای برآوردن نیازهای روانی و جسمی خود به دیگران وابسته است. بیمار همیشه در تلاش است دیگران را خوشحال کند، افراد مبتلا رفتارهای منفعلانه، محتاج گونه و چسبنده دارند و از جدایی می‌ترسند.
شیوع اختلال شخصیت وابسته
شیوع این اختلال شخصیتی 5 درصد از مجموع موارد اختلالات شخصیتی است و بین زنان، آخرین فرزند خانواده و افرادی که در کودکی بیماری مزمن جسمی داشتند شیوع بیشتری دارد.
نشانه اختلال شخصیت وابسته
برای اینکه مطمئن باشیم شخصی به این اختلال مبتلا است اول باید نشانه‌های آن بشناسیم، این ویژگی‌ها از اوایل بزرگسالی خود را در زمینه‌های مختلف زندگی فرد نشان میدهد و حداقل باید 5 مورد از این نشانه‌ها در فرد وجود داشته باشد تا فرد را مبتلا به این اختلال شخصیت بدانیم.
- به‌صورت افراطی نیاز دارند از آنها مراقبت شود
- سلطه‌پذیر و وابسته هستند
- از جدایی می‌ترسند
- در تصمیمات ساده روزمره نیاز به توصیه و اطمینان بخشی دیگران دارند (مثل پوشیدن لباس یا انتخاب غذا)
- بیشتر مسئولیت مسائل عمده زندگی‌شان را به گردن دیگران می‌اندازند (تعیین شغل، خرید خانه، انتخاب همسر)
- در ابراز مخالفت با دیگران مشکل دارند زیرا نگران هستند حمایت افراد از دست بدهند
- به قضاوت و توانایی خود اعتماد و اطمینان ندارند
- در تنهایی احساس ناراحتی یا درماندگی میکنند زیرا از نداشتن قدرت مراقبت و حمایت می‌ترسند
- به‌محض پایان یک رابطه صمیمی یک رابطه جدید را جست‌وجو می‌کند تا منبع حمایت و پشتیبانی از او شود
- به‌صورت اغراق‌آمیز ذهنش درگیر این مسئله است که مبادا روزی برای مراقبت از خود تنها بماند
- اولویت آنها برآوردن نیازهای حامی‌شان است
- نسبت به انتقاد به‌شدت حساس هستند
- تمایل دارند ساده‌لوح و خیال‌باف باشند
- این ویژگی‌های معمولاً باعث مختل شدن کارکرد شغلی آنها میشود زیرا باید نظارت شخص دیگری فعالیت‌های خود را انجام دهند
- معمولاً روابط اجتماعی این افراد محدود به افرادی است که می‌توانند به آنها وابسته هستند
- احتمال اینکه مورد سوءاستفاده روانی و جسمی قرار بگیرند زیاد است زیرا جرات دفاع از خود را ندارند
- اگر فردی که شخصیت بیمار به او وابسته است طولانی مدت غیبت کند آنها افسرده خواهند شد
- برای کسب حمایت و پشتیبانی دیگران گاه بیش‌ازحد معطل می‌ماند و حتی حاضر به انجام کاری شود که به آن علاقه ندارند و این کار تبدیل به عادت میشود
دلیل بروز اختلال شخصیت وابسته
در بروز این اختلال ترکیبی از دلایلی ژنتیکی و عوامل زیستی، رشدی و حتی مزاجی دخیل است. برخی محققین مانند متخصصین روان درمانی کلینیک اعصاب و روان آکسون نیز اعتقاد دارند که تربیت فرزندان به شیوه مستبدانه یا مراقبت افراطی از کودکان می‌تواند زمینه‌های بروز شخصیتی وابسته در بزرگسالی را ایجاد کند.
اختلال شخصیت وابسته با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند؟
افراد مبتلابه اختلال شخصیت وابسته، مستعد بیماری‌هایی مانند افسردگی و اختلال اضطراب، فوبیا و مصرف مواد اعتیادآور مانند الکل هستند. همچنین این افراد ممکن است بارها مورد سو استفاده دیگران قرار بگیرند زیرا حاضر هستند برای حفظ رابطه خود با فرد سلطه‌گر و دارای قدرت هر کاری انجام دهند.
بیماری روانی اگر درمان نشود می‌تواند منجر به اعتیاد فرد نیز شود که این مسئله باعث پیشرفت بیماری نیز میشود، بهتر است در صورتی که خود یا اعضای خانواده فردی مشکوک به این اختلال است با مراجعه به روانپزشک نسبت به معاینه و درمان اقدام کنید.
تفاوت اختلال شخصیت وابسته و اختلال شخصیت مرزی
اختلالات شخصیت در برخی موارد می‌توانند به یگدیگر شباهت داشته باشند و به همین دلیل فرآیند تشخیص و درمان باید زیر نظر درمانگر متخصص انجام شود.
این بیماری با علائمی مشترک و شبیه به اختلال شخصیت مرزی هستند که لازم است درمانگر به‌درستی و دقیق این علائم را بررسی کند.
در اختلال شخصیت مرزی فرد به طرد شدن با احساس خشم همراه با پوچی واکنش نشان میدهد درحالی‌که در بیمار شخصیت وابسته فرد به ترک شدن از طرف دیگران با ترس و حالتی از تسلیم واکنش نشان میدهد و برای اینکه بتواند «وابستگی» را حفظ کنند به جست‌وجوی رابطه دیگری می‌روند.
تشخیص اختلال شخصیت وابسته
درمانگر علائم و نشانه‌ها را بررسی می‌کند و درصورتی‌که از وجود چنین اختلالی مطمئن شد بیمار را از لحاظ جسمی و سابقه‌ی بیماری‌های روانی مورد معاینه و ارزیابی قرار میدهد.
هیچ آزمایشی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد برای اطمینان از اینکه این علائم مربوط به بیماری جسمی دیگری نیست آزمایش‌های مختلفی را برای فرد تجویز میکنند.
در صورتی هیچ بیماری جسمی یافت نشود. بیمار به کلینیک اعصاب و روان ارجاع داده میشود. روانشناس یا روانپزشک معمولاً از پرسشنامه‌های خاص و ابزارهای تشخیصی ویژه‌ای برای بررسی فرد از لحاظ ابتلا به اختلال شخصیت وابسته بهره می‌گیرند. از تست MMPI-2 برای اختلالات روانی و شخصیتی استقاده میکنند شرکت در آزمون MMPI-2
درمان اختلال شخصیت وابسته
معمولاً وقتی برای درمان مراجعه میکنند که مشکلات ناشی از افکار و رفتارهای بیمار موجب اختلال در امور زندگی فرد و اطرافیان شده و حتی از آستانه تحمل نیز خارج‌شده است. آنها مستعد ابتلا به افسردگی و اضطراب هستند و بیشتر برای درمان این مشکلات به روانپزشک مراجعه میکنند.
روان‌درمانی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین روش‌های درمانی این افراد است، در این نوع مشاوره روی استقلال فرد بیمار و آموزش‌های مورد نیاز او کار میشود مثل آموزش ایجاد روابط سالم.
درمانگر و بیمار هر دو باید نسبت به نقش درمانگر در دوره درمانی آگاه باشند تا بیمار همان وابستگی منفعلانه را نسبت به درمانگر خود پیدا نکند. همچنین باید در دوره درمان اعتماد به نفس بیمار افزایش یابد و حتی بیمار به رویکرد و دیدگاه جدیدی نسبت به خود و توانایی‌های خود برسد.
تغییرات محسوس نیاز به گذشت زمان و روان‌درمانی طولانی‌مدت دارد، زیر درمانگر تجارب کودکی بیمار را نیز بررسی می‌کند، تجاربِ اولیه در کودکی روی شکل‌گیری مکانیسم دفاعی و روش مقابله و وابستگی و صمیمیت در روابط موثر است.
هیچ دارویی برای بهتر شدن علائم این اختلال وجود ندارد ولی برای افرادی که دچار عوارض این بیماری مثل افسردگی و اضطراب هستند از درمان دارویی زیر نظر روانپزشک استفاده میشود، تجویز و مصرف این دارو باید با دقت زیر نظر گرفته شود زیرا احتمال دارد بیمار طبق دستور مصرف نکند و دچار سوءمصرف دارو شود.