سایکوپات یا شخصیت ضد اجتماعی
در میان اختلال های شخصیتی، اختلال شخصیت ضد اجتماعی یکی از قدیمی‌ترین اختلال‌هایی است که مورد توجه روانشناسان و روانپزشکان قرار گرفته است.
شاید یکی از علت‌های توجه ویژه به این اختلال، آن باشد که افراد ضد اجتماعی، معمولاً از قانون تخطی می‌کنند و یکی از گروه‌هایی هستند که به‌سادگی و به‌سرعت گرفتار زندان می‌شوند.
سوژه‌های بسیاری از رمان‌های جنایی – از سارقان تا قاتلان – کسانی هستند که با معیارهای روانشناسی می‌توان آنها را شخصیت ضد اجتماعی یا سایکوپات دانست.
همین مسئله باعث شده که معمولاً وقتی اصطلاح سایکوپات یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی را می‌شنویم، یاد مجرمانی می‌افتیم که در زندان نگهداری می‌شوند؛ کسانی که قتل یا سرقت انجام داده‌اند و یا دست به پرخاشگری و رفتارهای پرخاشگرانه زده‌اند.
آیا سایکوپات همان اختلال شخصیت ضد اجتماعی است؟
قبل از اینکه در بحث‌مان جلوتر برویم، باید تکلیف‌مان را با یک مسئله مشخص کنیم و آن، تفاوت دو اصطلاح سایکوپات و اختلال شخصیت ضد اجتماعی است.
در متون مدیریتی، معمولاً اصطلاح سایکوپات به چشم‌تان می‌خورد و در متون روانشناسی، بیشتر اصطلاح اختلال شخصیت ضد اجتماعی را می‌بینید.
اصطلاح اول را رابرت هیر (Robert Hare) از بزرگان این حوزه تعریف کرده و اصطلاح دوم، در DSM تعریف شده است.
تعریف DSM و تعریف رابرت هیر شباهت‌های زیادی دارند و به همین علت، برخی منابع این دو اصطلاح را به صورت مترادف به‌کار می‌برند. اما تفاوت‌های ظریفی هم وجود دارد.
مثلاً رابرت هیر یک چک لیست تهیه کرده و بر اساس آن، این بیماری را تعریف می‌کند، در حالی که DSM جزئیات و ظرافت‌های بیشتری را به کار برده و به یک چک لیست ساده اکتفا نکرده است.
کسی که علاقه‌مند به مباحث مدیریت و توسعه فردی است و قرار نیست روانپزشک شود و به سراغ روان‌درمانی برود، می‌تواند این دو اصطلاح را یکسان در نظر بگیرد و وارد تفاوت‌های ظریف آنها نشود. ما هم در این درس و درس‌های دیگر متمم، سه اصطلاح زیر را به شکل مترادف به کار خواهیم برد:
- بیمار سایکوپات
- فرد دارای اختلال شخصیت ضد اجتماعی
- فرد جامعه ستیز
عوامل ایجاد سایکوپات
اعتقاد بر این است که آمیگدالا، بخشی از مغز که مسئول احساسات است، در سایکوپات نقش دارد. یک مطالعه نشان داد که افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی همه دارای نوعی تغییر شکل در آمیگدال هستند. تصور میشود که واکنش‌های بدنی توسط افرادی که دارای صفات روانی یا شخصیت ضد اجتماعی هستند، ناشی از این اختلافات مغزی است. به عنوان مثال: بیشتر افراد با مشاهده خشونت در یک فیلم یا تلویزیون دچار افزایش ضربان قلب و تنفس و گاهی اوقات تعریق می‌شوند. از طرف دیگر، کسانی که خصوصیات روانی دارند، واکنش فیزیکی ترس معمول در اکثر افراد را تجربه نمی‌کنند و ممکن است در معرض خشونت، آرام تر شوند. این واکنش آرام ممکن است منجر به یک رفتار نترس و بی‌پروا شود.
علائم و نشانه های اختلال شخصیت ضد اجتماعی
- دروغگویی، فریبکاری سوء استفاده از دیگران
- بی توجهی و بی احترامی به دیگران
- نداشتن حس همدلی
- عدم پشیمانی از انجام هر کار اشتباه و آسیب رساندن به دیگران
- اعتماد به نفس شدید و غرور و تکبر زیاد
- قوانین را نقض می‌کنند و رفتارهای مجرمانه انجام می‌دهند
- عدم مسئولیت پذیری
- انجام رفتارهای خطرناک و تهاجمی
- ناموفق در برقراری و روابط و دوستی
- فریب دادن دیگران برای پیشبرد اهداف خود
این علائم در افراد بزرگسال مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی بروز می کند. هرچند این افراد از کودکی به این اختلال مبتلا هستند و رفتارها و علائمی که معمولا تا قبل از 15 سالگی از خود بروز می دهند به شرح زیر است :
- خشونت و آسیب رساندن به حیوانات و انسانها
- انجام دزدی و سرقت
- رعایت نکردن قوانین
- فریبکاری و دروغگویی شدید
افراد مبتلا به اختلال سایکوپات در صورت درمان نشدن تا آخر عمر گرفتار این بیماری هستند و به مرور زمان این علائم در آنها تشدید میشود.
تشخیص اختلال سایکوپات
از آنجا که سایکوپات یک اختلال روانی رسمی شناخته نشده‌است، متخصصان بیماری ASPD را تشخیص می‌دهند. قبل از توضیح معیارهای مورد استفاده برای تشخیص ASPD ، ذکر این نکته مهم است که تشخیص و درمان ASPD چالش‌های منحصر به فردی را به وجود می آورد. درمان این بیماری ممکن است دشوار باشد زیرا فردی که به کمک احتیاج دارد اعتقاد ندارد مشکلی در رفتار او وجود دارد. در نتیجه، آنها به ندرت به دنبال درمان می‌روند. گفته میشود: دستورالعمل‌های تعیین شده‌ای که برای تشخیص این بیماری استفاده میشود. این رفتار به طور کلی از 15 سالگی یا در سال های نوجوانی آغاز میشود. با این حال، روانشناسان می‌گوید که تشخیص واقعی این بیماری تا سن 18 سالگی انجام نمی‌شود.
برای دستیابی به تشخیص مناسب، یک متخصص روانشناس ارزیابی کامل سلامت روان را انجام می‌دهد. در طی این روند متخصص افکار، احساسات، الگوهای رفتاری و روابط فرد را ارزیابی می‌کند. متخصص بهداشت روان همچنین تاریخچه پزشکی را نیز بررسی خواهد کرد. این ارزیابی کامل یک گام حیاتی است. شما عزیزان می‌توانید جهت تشخیص بیماری سایکوپات در تست MMPI-2 آنلاین شرکت کنید. برای شرکت در آزمون آنلاین MMPI-2 کلیک کنید.
تاثیرات درمان بر افراد مبتلا به سایکوپات
درمان سایکوپات می‌تواند چالش برانگیز باشد. افراد مبتلا ممکن است در برابر بیشتر انواع درمان مقاوم باشند. با این حال، با درمان برخی از افراد مبتلا به این بیماری و عزیزانشان ممکن است مزایای طولانی مدت را تجربه کنند. درمان می‌تواند به افراد مبتلا به سایکوپات کمک کند:
- شرایط آنها را درک کنید.
- درک کنید که چگونه بر زندگی و روابط آنها تاثیر می‌گذارد.
- مهارت‌های کنار آمدن و روش‌های مدیریت علائم آنها را بیاموزید.
- احساس خشم را مدیریت کنید.
- کاهش رفتارهای خشونت آمیز
- مقابله با سو مصرف مواد
میزان شیوع
درصد شیوع این اختلال در مردان حدود 3 درصد و در زنان حدود 1 درصد از جامعه می باشد.بروز علائم از کودکی آغاز می شود و با افزایش سن و ورود به دوران بزرگسالی بیشتر خواهد شد.طبق تحقیقات حدود 75 درصد از زندانیان به اختلال سایکوپات مبتلا هستند.این اختلال ریشه در ژنتیک و الگوی خانوادگی افراد دارد و شیوع آن در افراد درجه یک خانواده تقریباً 5 برابر است.
علل بروز اختلال شخصیت سایکوپات
شخصیت هر فرد منحصر به فرد است و تفاوت شخصیت ها به دلیل تفاوت در افکار، احساسات و رفتارهای فرد می باشد.اختلال شخصیت ضد اجتماعی بر اثر وجود چند عامل بروز می کند
تاثیرات محیطی
زندگی در محیط خانوادگی پر تنش و استرس به پیشرفت این اختلال کمک می کند.عدم حمایت خانواده و اطرافیان و جامعه باعث تشدید و یا حتی بروز سایکوپاتی میشود.در این موارد می‌توان برای جلوگیری از بروز یا تشدید آن از مشاوره خانواده نیز استفاده کرد.
عوامل ژنتیکی (ارثی)
نشانه ها و ویژگی های یک شخصیت ضد اجتماعی ریشه در ژنتیک فرد دارد.دانشمندان و محققان در طی بررسی‌ها و تحقیقات بر روی ژن این افراد پاسخ های فیزیولوژیکی را یافتند که فقط در افراد سایکوپات رخ می‌دهد. به طور کلی در این افراد استرس و اضطراب بسیار کم است و واکنش بسیار ضعیفی نسبت به اتفاقات پیرامون خود دارند.
آناتومی مغز
قسمتی از ساختار مغز انسان که قضاوت و برنامه‌ریزی را کنترل می کند در افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی متفاوت است .بخشی از مغز که رفتارهای خشونت آمیز را کنترل می‌کند هم در این افراد متفاوت می باشد .همچنین تغییرات در ساختار مغزی یکی از دلایل اصلی بروز شخصیت ضد اجتماعی و سایکوپاتی می باشد.
عوامل خطر
عواملی در بروز و تشدید این اختلال وجود دارند که عبارتند از :
- سابقه خانوادگی یا وجود فردی در خانواده با اختلال شخصیت ضد اجتماعی و اختلالات شخصیتی دیگر و بیماری های روانی
- اختلالات رفتاری کودکی
- نادیده گرفته شدن و عدم حمایت فرد در دوران کودکی
- زندگی خانوادگی همراه با خشونت و بی ثباتی و از هم پاشیده در کودکی
- بی توجهی و تنبیه بیش از حد کودک
- زندگی در فقر و در خانواده‌ای با فرهنگ و سواد پایین
- وجود والدین مبتلا به بیماری های روانی
- قرار گرفتن در معرض کودک آزاری
عوارض اختلال سایکوپات
- کودک آزاری و همسر آزاری
- اعتیاد به الکل و مواد مخدر
- افتادن به زندان
- آدم کشی و خودکشی
- داشتن اختلالات روانی و شخصیتی دیگر مثل افسردگی،اضطراب،اختلال دوقطبی و اختلال شخصیت خودشیفته
- بی خانمانی ،فقر مالی و اجتماعی
- مرگ زودهنگام در اثر رفتارهای خشونت‌آمیز
زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی
این افراد با رفتارها و واکنش های خود اطرافیان و اعضای خانواده خود را آزرده می‌کنند و حتی از کارهایی که انجام می دهند و باعث آسیب به دیگران و خشونت می شوند هرگز احساس پشیمانی نمی‌کنند .اما وقتی چنین فردی در خانواده وجود دارد هم او و هم شما نیاز به کمک خواهید داشت. می توانید به روانشناس مراجعه کنید و همچنین از مشاوره خانواده استفاده کنید.روانشناس با شناخت و تجربه‌ای که در زمینه بیماری ها و اختلالات روانی و شخصیتی دارد به درمان و بهبودی این افراد می پردازد و به شما آموزش می دهد که در زمان مواجهه با خشونت و پرخاشگری فرد سایکوپات چگونه از خود محافظت کنید و با او برخورد کنید.
درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی (درمان سایکوپات)
درمان این اختلال نیاز به زمان کافی و روش های درمانی موثر دارد.برای این کار به یک فرد متخصص در زمینه سلامت روان که تجربه کافی در درمان این گونه اختلالات داشته باشد مراجعه کنید.درمان سایکوپاتی و نتایج درمان با توجه به علائم، شدت آن، شرایط خاص هر بیمار و میزان تمایل به علاقه او به بهبود بستگی دارد. از جمله روش های درمان سایکوپات می‌توان به روان درمانی و دارودرمانی اشاره کرد که در ادامه به آن می پردازیم.
روان درمانی
روان درمانی یکی از روش های درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی است.برای اینکه روان درمانی به خوبی پاسخ دهد بهتر است درمانگر یک سری قوانین و محدودیت ها را برای بیمار و وضع کند.در طول دوره درمان روانشناس با وضع این قوانین به بیمار کمک می کند تا خشم ،عصبانیت و رفتارهای خشونت آمیز خود را کنترل کنند و سعی در رفع آنها داشته باشد و عادت های رفتاری مثل اعتیاد به الکل و مواد مخدر را ترک کند ،مشکلات مربوط به سلامت خود را بهبود بخشد.روان درمانی در این زمینه بسیار موثر است.
اگر علایم بیمار به حدی و شدت یافته باشد تنها روان درمانی پاسخگو نیست و باید از دارو درمانی هم زیر نظر درمانگر استفاده کرد.
دارو درمانی
تاکنون دارویی برای درمان اختصاصی اختلال شخصیت ضد اجتماعی ساخته نشده است ولی برای بهبود برخی از شرایط و عوارض ناشی از این اختلال مثل افسردگی، اضطراب و خشونت با تجویز پزشک می توان برخی از داروها را استفاده کرد.تجویز دارو برای اینکار باید بسیار با دقت انجام شود زیرا مصرف دارو خودش باعث اعتیاد در فرد مبتلا میشود.
چه زمانی به روانشناس مراجعه کنیم؟
زمانی که علائم فیزیکی و رفتاری در فرد مبتلا بروز می کند و شخص دلیل این علایم را نمی‌داند به پزشک مراجعه می‌کند. وقتی پزشکی علت دقیق این رفتارها و علائم را پیدا نکند فرد را به روانشناس ارجاع می دهد.بهتر است فرد در زمان مراجعه با یکی از اعضای خانواده خود به روانشناس مراجعه کند زیرا می تواند به برخی سوالات روانشناس در رابطه با او به درستی پاسخ دهد و در این پروسه درمانی به او کمک کند. بهترین زمان برای مراجعه به روانشناس و شروع درمان بعد از مشاهده اولین نشانه های این بیماری است.